Đầu tư điện hạt nhân theo kiểu Bill Gates

Trong một nhà xưởng đặt tại thành thị Bellevue thuộc tiểu bang Washington, Mỹ, hàng chục kỹ sư, nhà vật lý và các chuyên gia hạt nhân đang theo đuổi một giấc mơ đầy tham vọng của Bill Gates: Phát triển một loại lò phản ứng mới sử dụng nhiên liệu làm từ chất thải hạt nhân hiện nay để cung cấp cả thảy nhu cầu điện năng của nước Mỹ trong vòng 800 năm, song song giảm nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân trên toàn thế giới. Họ là viên chức của công ty Terra Power lãnh đạo bởi Bill Gates cùng một tỉ phú khác từ Microsoft, Nathan Myhrvold. Hiện tại số tiền đầu tư vào dự án này đã đạt vài chục triệu USD, nhưng việc xây một lò phản ứng ở quy mô hoàn chỉnh cần đến 5 tỉ USD. Đây là một lý do khiến Bill Gates đang tìm dịp xây dựng một lò phản ứng kiểu mẫu ở Trung Quốc, một giang sơn giàu tiềm năng và đang khát năng lượng. Trong một cuộc đối thoại giữa năm ngoái với chuyên gia năng lượng hàng đầu Daniel Yergin, Bill Gates đã nói: “ Hy vọng rằng chúng tôi sẽ tìm ra một giang sơn, rất có thể là Trung Quốc, để xây dựng nhà máy điện hạt nhân mẫu này” và “Nếu điều đó xảy ra, hiệu quả kinh tế của nó sẽ lớn hơn đáng kể so với các nhà máy chúng ta đang có bây giờ ”. Nhân viên công ty Terra Power đang nghiên cứu chế tạo thanh nhiên liệu hạt nhân. Có nhẽ một trong những lý do trội nhất để ủng hộ thiết kế lò phản ứng mới mà Bill Gates đang theo đuổi là nó có loại thể bỏ một số cách thức dẫn đến việc phổ thông vũ khí hạt nhân. Thí dụ Iran khẳng định chương trình hạt nhân của mình là nhằm mục đích hòa bình, nhưng Mỹ luôn cho rằng nước này đang đang làm giàu uranium nhiều hơn mức cần thiết để sản xuất năng lượng và điều đó có thể dẫn đến việc chế tác bom hạt nhân. Ai cũng có thể thấy rằng Bill Gates đang đặt cược với một dự án cực kỳ dài hơi. Ngay cả những người lạc quan cũng phải dấn rằng sớm nhất là năm 2030 mới có thể thương mại hóa công nghệ lò mới này. Lúc đó, mức độ cạnh tranh của nó so với năng lượng gió, dữ, khí tự nhiên hoặc những loại công nghệ khác sẽ ra sao là chưa rõ ràng. Thậm chí nếu ý tưởng đó có thể được thương nghiệp hóa thật sự, cũng chẳng thể chắc rằng Terra Power của Bill Gates là công ty đầu tiên thực hiện điều đó. Những kỹ sư làm việc cho Bill Gates nhận thức được những thử thách to lớn, nhưng họ tin rằng ông và họ đang đeo đuổi một giải pháp không chỉ cho vấn đề năng lượng và phổ thông vũ khí hạt nhân mà cho cả tình trạng biến đổi khí hậu và đói nghèo. Khi giới thiệu ý tưởng phát triển loại lò phản ứng mới này vào năm 2010, Bill Gates đã nói “ Nếu bạn có thể chọn một thứ duy nhất để giảm giá thành – để giảm đói nghèo – tuyển lựa tốt nhất chính là năng lượng ” và “ Năng lượng và khí hậu đặc biệt quan yếu đối với những người thuộc xã hội này và thực tại là nó quan yếu với họ hơn với bất cứ người nào khác trên hành tinh của chúng ta ”. Ông cũng đã dẫn chứng những tác động nhiêm trọng lên nguồn lương thực và mùa màng gây ra bởi lượng khí cacbonic thải ra từ quá trình sinh sản năng lượng cùng với hình ảnh về một em học sinh đang làm bài tập về nhà dưới ánh đèn đường. Dough Adkisson, phó chủ toạ cao cấp đảm đang hoạt động của công ty TerraPower cho biết Bill Gates “ rất nhân đạo nhưng luôn rất dửng dưng ” trong việc đánh giá về năng lượng hạt nhân và những điều nó có thể làm được. Điều đưa ông đến với năng lượng hạt nhân chính là câu hỏi: “ Bạn đã có những gì và bạn có thể làm điều gì để nâng cao mức sống cho thật nhiều người? ”. Bất chấp những thách thức mà dự án đang gặp phải, một số chuyên khác đã hoan nghênh sự cố gằng của Bill Gates. Burton Richter, người từng đoạt giải Nobel vật lý đã nói: “ Khi bạn có thật nhiều tiền, vì bất cứ lý do gì bạn sẵn sàng đánh cược vào một sự đầu tư dài hạn vốn không phải là đối tượng của các quỹ đầu tư mạo hiểm. Rất khó thuyết phục các nhà đầu tư mạo hiểm bằng một dự án 20 năm ”. Ông cũng cho rằng một dự án kiểu như của Bill Gates thường được đầu tư bởi chính phủ hoặc tổ chức quyền lực hơn là một công ty tư nhân. Tại thành thị Bellevue, Terra Power là một công ty con của Intellectual Ventures, một trong năm công ty sở hữu bằng sáng chế lớn nhất của Mỹ. Đồng sáng lập bởi tỷ phú Myhrvold, công ty này tụ họp vào việc phát minh ra các sản phẩm và công nghệ mới, trong số đó có việc cải thiện hạt giống cho dân cày và phương pháp giữ lạnh vaccine trong nhiều tuần ở những nơi chưa có điện. TerraPower của Bill Gates không phải là công ty độc nhất theo đuổi loại công nghệ lò phản ứng cho phép sử dụng nguyên liệu uranium 238 để sản sinh năng lượng. Nếu kỹ thuật này có thể thương nghiệp hóa thì không chắc rằng ông sẽ là người trước hết làm điều đó. Công ty General Atomics với nhiều thập kỷ kinh nghiệm liên hệ đến năng lượng hạt nhân cũng đang theo đuổi một sự án có tên “ lò phản ứng nhân năng lượng ” (energy multiplier) với một ý tưởng chính rưa rứa như dự án của Bill Gates. Tuy nhiên, General Atomics sẽ sử dụng chất tải nhiệt helium thay vì natri với hy vọng giảm được một số trở lực. “ Bạn chỉ cần lắp đặt, kích hoạt nó và nó sẽ hoạt động ” – một phó Chủ tịch cao cấp của công ty cho biết. Cũng như Bill Gates, lãnh đạo công ty General Atomics đang thuyết phục người Trung Quốc ủng hộ dự án của mình trong những giai đoạn tiếp theo.  Sang Thu   (Theo The New York Times)